Podstawę wymiaru zasiłku z ubezpieczenia społecznego należnego zleceniobiorcy w razie choroby, opieki nad chorym członkiem rodziny czy macierzyństwa stanowi odpowiednio:
- przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku lub
- przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia – gdy uprawnienie do zasiłku powstanie przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego.
Prawo do świadczeń chorobowych
Prawo do zasiłku chorobowego zleceniobiorca nabywa po upływie 90 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia. Do wspomnianych 90 dni zaliczają się poprzednie okresy ubezpieczeniowe, jeżeli przerwa między nimi nie wynosiła więcej niż 30 dni lub była spowodowana:
- urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym czy
- odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Zasiłek chorobowy przysługuje również zatrudnionemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego oraz temu, który stał się niezdolny do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność ta trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
- nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Ponadto, wyjątkowo, prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia, przysługuje:
- absolwentom szkół, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły,
- osobom, których niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
- ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy, co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
- posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
Zaznaczmy, że zleceniobiorcy, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy wykonywaniu zlecenia, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego od pierwszego dnia tej niezdolności (bez względu na długość okresu ubezpieczenia i niezależnie od tego, czy zatrudniony przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego czy nie).
Stawki procentowe poszczególnych świadczeń chorobowych
| Rodzaj świadczenia | Wysokość świadczenia (procent podstawy wymiaru świadczenia) |
| zasiłek chorobowy | – 80% podstawy za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną lub –
70% podstawy – za okres pobytu w szpitalu, albo – 100% podstawy – za czas niezdolności do pracy wskutek: • wypadku przy pracy, w drodze do lub z pracy, • choroby przypadającej w czasie ciąży • poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi ich pobrania |
| zasiłek opiekuńczy | – 80% podstawy |
| świadczenie rehabilitacyjne | – 90% podstawy – za okres pierwszych trzech miesięcy (90 dni),
– 75% podstawy – począwszy od 91. dnia do końca okresu, na który zostało przyznane, – 100% podstawy – jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży |
| zasiłek macierzyński | – 100% podstawy – za okres wypłaty odpowiadający:
· okresowi urlopu macierzyńskiego oraz · urlopu rodzicielskiego w wymiarze: · do 6 tygodni (42 dni), w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjęcia jednego dziecka, – 60% podstawy – za okres urlopu rodzicielskiego przypadający począwszy odpowiednio od 7., 9., 4. tygodnia tego urlopu – 80% podstawy – za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli wniosek o wypłatę zasiłku za ww. urlopy zostanie złożony w ciągu 21 dni od porodu. Przypomnijmy, że od początku 2016 r. w sytuacji, gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę ww. zasiłku (po odjęciu zaliczki podatkowej) podwyższa się do wysokości 1000 zł. Powyższe wyrównanie: • obliczamy jako różnicę między wysokością świadczenia rodzicielskiego (1000 zł) a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego, zmniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy, • nie podlega opodatkowaniu, • jest wypłacane przez płatnika zasiłków, • przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego (na warunkach urlopu macierzyńskiego) oraz urlopu rodzicielskiego. |
Podstawa wymiaru
Jak już wspomniano, podstawę wymiaru zasiłków należnych z ubezpieczenia społecznego zleceniobiorcy stanowi odpowiednio:
- przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku lub
- przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia – gdy uprawnienie do zasiłku powstanie przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego.
Miejmy na uwadze, iż:
- za przychód uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru ww. składki,
- nie stosuje się art. 45 ustawy zasiłkowej, który gwarantuje najniższą podstawę wymiaru zasiłków,
- w podstawie wymiaru uwzględnia się przychód bez uzupełniania,
- pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla ubezpieczonych niebędących pracownikami, jest miesiąc, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca; jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia traktuje się zatem m.in. miesiąc, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od prac (ust. 345 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).
Przykład
Aneta J. od ponad dwóch lat wykonuje umowę zlecenia, która jest jej jedynym źródłem utrzymania. Od 20 marca 2017 r. zdecydowała się przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W dniu 1 sierpnia br. urodziła syna i tego samego dnia przesłała do swego zleceniodawcy wniosek o:
- 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i
- 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego.
Jej podstawa wymiaru składki chorobowej za okres od kwietnia do lipca wynosiła:
- za 04/2017: 2480 zł,
- za 05/2017: 2600 zł,
- za 06/2017: 2500 zł,
- za 07/2017: 2600 zł.
W analizowanym przypadku wyliczenie sierpniowego zasiłku macierzyńskiego powinno wyglądać jak niżej:
(2480 zł – 13,71% x 2480 zł) + (2600 zł – 13,71% x 2600 zł) + (2500 zł – 13,71% x 2500 zł) + (2600 zł – 13,71% x 2600 zł) = 2139,99 zł + 2243,54 zł + 2157,25 zł + 2243,54 zł = 8784,32 zł;
8784,32 zł : 4 = 2196,08 zł;
2196,08 zł x 80% : 30 = 58,56 zł;
58,56 zł x 31 dni sierpnia = 1815,36 zł brutto.
Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, przychód zleceniobiorcy uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
1) wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca,
2) przyjmuje się faktyczny przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę przez co najmniej połowę miesiąca.
Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, ubezpieczony wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca z przyczyn wymienionych wyżej i w związku z tym przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące.
Podstawa wymiaru ustalana przy niezdolności do pracy powstałej przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia
Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po okresie nie dłuższym niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przychód ubezpieczonego podlega uzupełnieniu.
W opisanych wyżej okolicznościach, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przychód ubezpieczonego za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby ubezpieczony podlegał temu ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy. Przychód podlega uzupełnieniu także za okres niezdolności do pracy, za który ubezpieczonemu przysługuje zasiłek, przypadającej w miesiącu kalendarzowym, w którym powstała niezdolność do pracy.
Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekraczać kwoty 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71% (czyli w 2017 r. kwoty 10.657,50 zł zaś w 2018 r. – 11.107,50 zł).
Przykład
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 2 stycznia 2016 r. do 14 kwietnia 2016 r. W dniu 15 stycznia 2016 r. uległa wypadkowi w drodze do pracy i jest z tego tytułu niezdolna do pracy od 15 stycznia 2016 r. do 31 marca 2016 r. Z treści umowy zlecenia wynika, że za wykonaną pracę otrzyma wynagrodzenie w kwocie 4.500 zł, płatne w 3 ratach. Osoba ta do 7 grudnia 2015 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Ponieważ niezdolność do pracy powstała w pierwszym kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po okresie nie dłuższym niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, ma zastosowanie zasada uzupełniania przychodu. W związku z tym, że przychód ubezpieczonego z tytułu wykonywania umowy zlecenia jest określony kwotowo, w tym przypadku ma zastosowanie zasada uzupełniania przewidziana dla stałych składników wynagrodzenia. Zatem, jako podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się kwotę przychodu ubezpieczonego, która zostałaby przez niego uzyskana, gdyby wykonywał pracę przez cały okres, na który umowa została zawarta w miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia, w którym powstała niezdolność do pracy (od 2 do 31 stycznia 2016 r.), po pomniejszeniu o 13,71%. W celu ustalenia kwoty przychodu przypadającej na pierwszy kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia kwotę 4.500 zł należy podzielić przez liczbę dni trwania umowy zlecenia, tj. 104 (30 + 29 + 31 + 14) oraz pomnożyć przez liczbę dni trwania umowy w styczniu (30).
Kwota przychodu za styczeń 2016 r. wynosi 1.298,10 zł (4.500 zł : 104 x 30).
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu za styczeń 2016 r., po pomniejszeniu o 13,71%, tj. kwota 1.120,13 zł (1.298,10 zł – 177,97 zł).
Przykład
Osoba podlegała ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w okresie od 1 marca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. Od 15 stycznia 2016 r. podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia.
Odpłatność za wykonywanie umowy zlecenia określono w kwotowej stawce godzinowej.
Niezdolność do pracy z powodu choroby trwa od 11 lutego do 15 marca 2016 r. Przychód ubezpieczonego z tytułu wykonywania umowy zlecenia w lutym 2016 r. wynosi 1.355 zł.
W związku z tym, że niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód ubezpieczonego uzyskany za luty 2016 r., po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71% oraz po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, tj. kwota 3.390,68 zł.
Kwota ta została obliczona następująco:
− 1.355 zł – 185,77 zł (1.355 zł x 13,71%) = 1.169,23 zł,
− 1.169,23 zł : 10 dni x 29 dni = 3.390,68 zł.
Jeśli wykonawca zlecenia stał się niezdolny do pracy przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia i nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia z innego tytułu albo przerwa pomiędzy aktualnym i poprzednim okresem ubezpieczenia przekracza 30 dni, wówczas okresem, z którego przychód przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru należnego świadczenia winien być miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. Potwierdza to treść ust. 355 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej. W opisanej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku stanowi odpowiednio:
- kwota przychodu określona w umowie przypadająca na miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, jeśli odpłatność za zlecenie określono kwotowo,
- kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku, jeżeli odpłatność za zlecenie określono w kwotowej stawce godzinowej, akordowej lub prowizyjnej.
A co jeśli pracodawca nie zatrudnia innych ubezpieczonych, których przychód mógłby zostać przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku? W takich okolicznościach trzeba zastosować się do wyjaśnień zusowskich zawartych w ust. 356 komentarza do ustawy zasiłkowej, w myśl których: „Jeżeli u płatnika składek w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku ubezpieczonego, dla którego nie została określona najniższa podstawa wymiaru składek nie ma innych ubezpieczonych, których przychód powinien zostać przyjęty, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód osiągnięty przez ubezpieczonego.”.
Podstawa wymiaru ustalana przy niezdolności do pracy powstałej w drugim kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia
Jeżeli niezdolność do pracy powstała w drugim kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia chorobowego i trwa nieprzerwanie cały miesiąc, w przypadku gdy pierwszy miesiąc ubezpieczenia jest niepełnym kalendarzowym miesiącem, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględniana jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pierwszy kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia chorobowego.
bardzo uzyteczne wskazówki
Kompleksowo i rzeczowo